Alportov sindrom (hereditarni nefritis)
Alportov sindrom je nasljedna (hereditarna) bolest koja se karakteriše upalom bubrega, gluvoćom i abnormalnostima oka.
Bolest je prvi put opisao doktor Alport 1927. godine u tri generacije jedne porodice i po njemu je ova bolest dobila ime.
Učestalost oboljevanja je 1 na 10000 rođenih u opštoj populaciji, a u nekim etničkim grupama bolest se javlja i češće. Oko 0,2% odraslih koji boluju od hronične bubrežne insuficijencije (zatajenja bubrega) imaju Alportov sindrom.
Uzrok nastanka Alportovog sindroma
Uzrok nastanka Alportovog sindroma su mutacije u genima za kolagen tipa 4 (COL4A3, COL4A4, COL4A5), protein koji ima važnu ulogu u građi brojnih struktura kao što su bazalne membrane bubrežnog, slušnog i očnog sistema.
Mutacije u tim genima dovode do pojave abnormalnog tipa kolagena tipa 4 čime je narušena fiziološka uloga organskih sistema.
Nasljeđivanje
Alportov sindrom je bolest s različitim načinom nasljeđivanja.
Oko 80% slučajeva uzrokovano je mutacijom COL4A5 gena i naslijeđuje se X-vezanim tipom nasljeđivanja. Taj gen nalazi se na X hromosomu. S obzirom na to da muškarci nose jedan X hromozom (drugi je Y), mutacija COL4A5 gena u svakoj ćeliji dovoljna je da uzrokuje bolest. Žene imaju dva X hromozoma pa mutacija u jednom ne zahvata sve ćelije i bolest ne mora biti u potpunosti izražena. Karakteristika X-vezanog nasljeđivanja jest da očevi ne mogu prenijeti bolest na svoje sinove, dok majke mogu i na kćeri (koje postanu prenosioci) i na sinove (koji obole).
U 15% slučajeva Alportov sindrom je posljedica mutacija COL4A3 ili COL4A4 gena i nasljeđuje se autozomno recesivno. To znači da roditelji oboljele osobe moraju nositi kopiju mutiranog gena, odnosno oboje moraju biti prenosioci. Neki prenosioci ne moraju imati simptome bolesti dok drugi razviju blaže simptome.
Autozomno dominantni tip nasljeđivanja Alportovog sindroma se javlja u 5% slučajeva. Oboljele osobe imaju mutacije COL4A3 ili COL4A4 u svakoj ćeliji. Dovoljno je da jedan roditelj ima mutaciju gena i nosi bolest pa je tako ima mogućnost prenijeti na 50% potomaka.
Simptomi
Klinički znakovi i simptomi se razlikuju od tipa mutacije.
Bolest se ispoljava u detinjstvu pojavom krvi u mokraći, a u kasnijem toku dolazi do progresivnog oštećenja bubrega što se manifestuje pojavom bjelančevina u mokraći, porastom krvnog pritiska i razvojem bubrežne insuficijencije. Tokom četvrte decenije života bubrežna insuficijencija obično progredira do nivoa koji zahtjeva liječenje dijalizom ili transplantacijom bubrega. Dok se prisustvo krvi u mokraći otkriva već u prvim godinama života, senzorineuralna gluvoća odnosno gubitak sluha za visoke tonove javlja se oko 10-te godine života i rijetko je progresivna do nivoa koji zahtjeva primenu slučnog aparata. Očni poremećaji se manifestuju u vidu deformacije prednje površine sočiva, zamućenja sočiva i pojavom mrlja u rožnjači kao i oštećenjem mrežnjače oka, a kod nekih bolesnika se javlja i uvećanje volumena trombocita. Kod određenog broja oboljelih se mogu razviti benigni tumori glatkih mišića unutar disajnog, probavnog ili ženskog reproduktivnog sistema. Moguća je pojava i aneurizme aorte.
Povremeno, u kliničkoj slici Alportovog sindroma dominira bubrežna bolest bez prisustva poremećaja sluha i vida.
Bolest se rijetko javlja kod žena, a ukoliko se javi ima sporiji i blaži tok. Zbog toga se često kaže da žene prenose gen za bolest muškoj djeci, ali od bolesti ne oboljevaju.
Dijagnoza
Sumnja na bolest se obično postavi već pri uzimanju anamneze (dobijanjem informacija o postojanju zatajenja bubrega i gluhoće u srodnika). Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike, laboratorijskih analiza te ispitivanja sluha i vida, a potvrđuje se biopsijom bubrega te molekularnim genetskim testiranjem kojima se potvrđuje naslijeđe vezano za pol. Biopsija bubrega pokazuje nalaz karakterističan za Alportov sindrom u vidu karakterističnog smjenjivanja istanjenosti i zadebljanja glomerularne bazalne membrane sa raslojavanjem iste (elektronska mikroskopija), a u kasnijim stadijumima i drugih pridruženih strukturnih abnormalnosti bubrega.
Liječenje
Neophodne su redovne kontrole te ublažavanje simptoma primjenom simptomatske terapije. Potrebna je: promjena prehrambenih navika u smislu ograničavanja unosa soli, natrija i proteina; primjena antihipertenziva ( lijekovi za povišen krvni pritisak) i lijekova koji usporavaju oštećenja bubrega; upotreba slušnih pomagala kao i operacije vida. U kasnim stadijumima bolesti se primjenjuje liječenje dijalizom ili transplantaijom bubrega.
Uskoro će u kliničku praksu biti uvedeni DNK testovi za prenatalnu dijagnostiku bolesti, a u perspektivi se može očekivati i genska terapija za ovu bolest.
