Edvardsov sindrom, ORPHA:3380; (Edwards syndrome)

Edvardsov sindrom
 
Edvardsov sindrom, poznat i kao trizomija 18, rijetko je i ozbiljno genetsko stanje koje izaziva širok spektar ozbiljnih medicinskih problema.
Sindrom je dobio je naziv po doktoru J. H. Edwardsu, koji je prvi put opisao poremećaj 1960. godine.
Učestalost javljanja Edvardsovog sindroma se kreće oko 1:6000 novorođene djece. Kao što je slučaj i sa ostalim hromozomskim aberacijama, vjerovatnoća razvoja ovog sindroma se povećava sa starošću roditelja, a naročito majke.
Ne postoji rasna predilekcija za trizomiju 18og hromozoma, a češće se javlja kod djevojčica nego kod dječaka (3:1).
 

Uzrok Edvardsovog sindroma
 
Svaka ćelija u organizmu normalno sadrži 23 para hromozoma, koji nose gene koji se nasljeđuju od roditelja. Međutim, oboljeli od Edvardsovog sindroma imaju tri kopije hromozoma 18, umesto dvije. Prisustvo ovog dodatnog hromozoma u ćelijama ozbiljno narušava normalan razvoj.
Edvardsov sindrom se rijetko nasljeđuje. Razvoj tri kopije hromozoma 18 se obično dešava nasumično tokom formiranja jajne ćelije ili spermatozoida. Najčešće oboljeli imaju višak jednog hromozoma 18 u svim ćelijama.
Mozaična trizomija hromozoma 18 može biti manje težak oblik Edvardsovog sindroma, jer samo neke ćelije imaju dodatnu kopiju hromozoma 18, a ne sve ćelije. Tako da težina bolesti zavisi od broja i vrste ćelija koje imaju dodatni hromozom.
U parcijalnoj trizomiji 18 samo dio dodatnog hromozoma 18 je prisutan u ćelijama, a ne čitav dodatni hromozom 18. Ovaj tip Edvardsovog sindroma je vjerovatniji ukoliko jedan od roditelja ima manju promjenu u svojim hromozomima. Koliko je teško pogođena beba zavisi od toga koji je dio hromozoma 18 prisutan u ćelijama.
 

Simptomi Edvardsovog sindroma
 
Djeca oboljela od Edvardsovog sindroma mogu imati širok spektar različitih problema:
-niska tjelesna težina na rođenju;
-strukturne malformacije srca (atrijalni septalni defekt, ventikulrani septalni defekt, otvoreni ductus arteriosus, koarktacija aorte, tetralogija Fallot);
-strukturne malformacije bubrega (agenezija bubrega, hidronefroza), problemi sa ureterima (megaloureter);
-mentalna retardacija i usporen motorni razvoj kod sve djece;
-mišićna hipotonija;
-atrezija jednjaka;
-stenoza pilorusa;
-hernije (kile) različite lokalizacije;
-artrogripoza (višestruke kontrakture (ukočenost) zglobova);
-problemi sa disanjem usljed slabo razvijenih pluća (pulmonalna hipoplazija);
-rascjep nepca i rascjep usne;

-mikrocefalija (mali mozak), hidrocefalus (proširenje mož.komora viškom cerebrospinalnog
likvora), anencefalija (nerazvijen mozak);
-mala i uvučena brada (micrognatia);
-strukturne promene na ušnim školjkama;
-izbuljene oči, male oči (microphtalmia), kapci na pola očiju (ptoza);
-savijene šake u obliku kandži, nerazvijeni palčevi i nokti na prstima, deformacije prstiju na
rukama;
-nedostatak nekih kostiju (radijus);
-glatke noge sa zaobljenim petama;
-nespušteni testisi (kriptorhizam), mali penis (micropenia);
-nerazvijene labije kod devojčica, duplirani uterus, nerazvijeni jajnici;
-abnormalnosti oblika lobanje (izdužena lobanja, široke fontanele);
-nerazvijena štitna, adrenalna i grudna žlijezda (timus).
 

Dijagnostikovanje Edvardsovog sindroma
 
Budući da je riječ o hromozomopatijama, važno ih je otkriti što je prije moguće.
Dijagnoza se može postaviti u prenatalnom stadijumu ili kada se beba rodi.

Neke od pouzdanijih metoda koje se koriste u prenatalnom stadijumu uključuju uzimanje uzorka ćelija iz amnionske tečnosti ili placente kako bi se analizirali hromozomi. Međutim, obe pretrage su invazivne jer se izvode uvođenjem igle kroz trbuh u matericu.
Najbezbjedniji i najprecizniji je prenatalni test (uzima se krv majke radi otkrivanja hromozomskih poremećaja), u potpunosti je neinvazivan i ne nosi rizik od pobačaja, infekcije ili drugih komplikacija koje se mogu desiti prilikom invazivnih metoda testiranja. Test je moguće napraviti već od 10. nedelje trudnoće.

Razvijeni su i brojni skrining testovi koji omogućavaju pronalažanje povećanog rizika za trizomiju hromozoma 18. Najčešće korišteni testovi su tripl i dabl test.
Kod dabl testa se mjere nivoi beta HCG-a i alfa fetoproteina iz krvi majke, a uzimaju se u obzir i starost majke, gojaznost. Dabl test se radi u periodu od 15-20. nedelje trudnoće .
Kod tripl testa se mere nivoi alfa fetoproteina, slobodnog estriola i beta HCG-a iz krvi trudnice.
Dodavanjem još jednog parametra u tripl test (inhibin alfa) vrši se kvadripl test, čime je specifičnost podignuta na oko 80%, mada i dalje postoji greška od oko 5%.

Nakon što se beba rodi na dijagnozu se može posumnjati na osnovu kliničkog nalaza i objektivnog pregleda. Kasnije se vrši određivanje kariotipa (utvrđivanje broja hromozoma) koji potvrđuje dijagnozu.
Laboratorijske analize krvi novorođenčadi mogu pokazati niske nivoe trombocita (trombocitopenija), neutropeniju (nizak nivo neutrofila, vrste bijelih krvnih ćelija), anemiju i policitemiju (povećanje broja eritrocita).
Ultrazvučni pregled srca (ehokardiografija) je veoma bitan tokom fetalnog perioda i kod novorođene djece i pokazuje strukturne promjene na srcu. Ultrazvukom se mogu pronaći i abnormalnosti na mozgu, a kontrastnim snimanjem barijumom se pronalaze anbormalnosti na organima digestivnog trakta.
Rendgenski snimak skeleta može pomoći u postavljanju dijagnoze abnormalnosti skeletnog sistema.
 

Liječenje Edvardsovog sindroma
 
Ne postoji specifičan lijek za liječenje Edvarsovog sindroma. Neophodno je pružiti adekvatnu njegu i liječiti udružene abnormalnosti.
Potrebno je detaljno kardiološko praćenje i stabilizacija dece sa ovim sindromom, a kod ozbiljnijih srčanih mana u obzir dolazi i kardiohirurško lečenje.
Takodje, druga stanja, poput atrezije jednjaka, stenoze pilorusa zahtevaju hirurško lečenje. Skeletalne maflormacije podrazumevaju ortopedsko lečenje. Bebe rođene sa ovim sindromom, često pate od zatvora zbog slabog mišićnog tonusa abdomena te se taj problem javlja i dalje kroz život. Ovdje najveći problem postaje hranjenje jer su bebe zbog grčeva često isfrustrirane i neurozne. To stanje se liječi specijalnim mliječnim formulama protiv gasova koje omekšavaju bebinu stolicu. Potrebno je uzimati preventivnu terapiju za uroinfekcije i infekcije disajnih puteva, te svakodnevno uzimanje laksativa i enzime gušterače kako bi se održala normalna probava. Aktivnosti djece su u velikoj mjeri ograničene zbog mentalne retardacije, usporenog motornog razvoja i skeletnih anomalija.

U liječenju i njezi djece sa Edvardsovim sindromom učestvuju genetičar, pedijatar, kardiolog, kardiohirurg, oftalmolog, ortoped i brojne druge specijalnosti.